Դեռևս1950֊ական թվականներից անգլիացի նշանավոր հնագետ Գորդոն Չայլդը զարմանք էր հայտնում, որ հայերը մ.թ.ա. 2֊րդ հազարամյակի սկզբին ստացել էին հանքաքարից երկաթ ստանալու գյուտը և շուրջ կես հազարամյակ (500 տարի) գաղտնի պահել ամբողջ աշխարհից։ Այօր այդ փաստին ավելանում են նորեր։ Այս պահին

1844թ-ին հայ ծովանկարիչը Բիսկայան ծոցում նավով ճամփորդելու ժամանակ հայտնվում է հսկայական չափերի հասնող սարսափելի փոթորիկի մեջ։ Փարիզյան թերթերից մի քանիսը նույնիսկ գրում են, որ նավը խորտակվել է, իսկ նկարիչը զոհվել, բայց բարեբախտաբար լուրերը իրականությանը չէին համապատասխանում։   Իսկ որտեղի՞ց էր