Տարբեր մշակույթներում լեռները հոգևոր խմորումների կենտրոններ են հանդիսանում։ Այդպես է նաև հայկական մշակույթում։ Բայց հայկական լեռները ունեն բացառիկ մի առանձնահատկություն․ դրանք Հիմալայների և Անդերի հետ աշխարհի այն բացառիկ վայրերն են, որտեղ մինչև օրս պահպանվել են հնագույն մարդու հետքեր, որոնք ցույց …
Հայկական լեռնաշխարհ
Մարդը բնություն է, բնությունը՝ մարդ։
Մարտիրոս Սարյան
Երկիր մոլորակի ջրային թաղանթը (օվկիանոսների, ծովերի, մայրցամաքների ջրերի ամբողջությունը) կոչվում է ջրոլորտ (հիդրոսֆերա): Ավելի լայն առումով ջրոլորտի կազմության մեջ են մտնում նաև ստորգետնյա ջրերը, Արկտիկայի և Անտարկտիդայի ձյունը և սառույցը, մթնոլորտային ջուրը և օրգանիզմներում պարունակվող ջուրը: Ջրի հիմնական զանգվածը կենտրոնացած …
Անտառը` բնության բազմաֆունկցիոնալ օբյեկտ է, հանդիսանալով էկոհամակարգ, այն կատարում է ջրապաշտպան, հողապաշտպան, կլիմայակարգավորիչ ֆունկցիա, հանդիսանում է կենդանական և բուսական աշխարհի ապրելավայր և աճելավայր: Հայաստանի անտառներն իրենց բնապահպանական նշանակությամբ, պաշտպանական /ջրապաշտպան, հողապաշտպան/ և հատուկ նշանակության /արգելոցների, արգելավայրերի, ազգային պարկերի/ անտառներ են: …
Հայկական պար լեռնաշղթան հնում հայտնի էր իր երեք գագաթների՝ Բարդողի,Սուկավետի,Այծպտկունքի անուններով: Այն սկսվում է արևելքում Փոքր և Մեծ Մասիսներով և, զուգահեռականի ուղղությամբ ձգվելով դեպի արևմուտք, վերջանում Արևմտյան Եփրատի մոտ:Հայկական պարը մի մեծ պատնեշ է, որը բարձրանում է Հայկական լեռնաշխարհի գրեթե …
Թեժքար լեռը ունի 1735 մ բարձրություն, գտնվում է Արարատի մարզում Արածո գետի առակողմյան ափին, Պարույր Սևակի գյուղից 1,5 կմ հյուսիս-արևելք։ Այնտեղից բացվում է հրաշագեղ տեսարան՝ երևում են Սիսն ու Մասիսը արտասովոր գեղեցկությամբ։
Աստղոնք լեռը գտնվում է Գեղարքունիքի և Վայոց ձորի մարզերի սահմանագծում։ Առավել նպատակահարմար է բարձրանալ Գողարքունիքի մարզի Գեղհովիտ գյուղից։ Ցանկալի է քայլարշավը սկսել Զանգեր կոչվող տեղամասից, իսկ մինչ այդ ճանապարհը անցնել արտագնաճանապարհային մեքենայով։ Լեռը գտնվում է Վարդենիսի լեռնաշղթայի կենտրոնական հատվածներում։ Ծովի …
Հայոց աշխարհի բնական հարստությունը Լեռնակազմական պրոցեսների ընթացքում երկրակեղևի խորքերում եղած շերտերը ծալքավորվելով բարձրանում են Երկրի մակերևույթ, եռացող մագման ելքեր է որոնում՝ դուրս ժայթքելու համար, երբեմն ներդրվում է կեղևի մեջ, իսկ արտաքին ուժերը քայքայում ու մերկացնում են ընդերքի հարստությունները՝ դրանք հանձնելով …
Հայկական լեռնաշխարհի հողային ծածկը Յուրաքանչյուր երկրի բնության բաղադրիչների մեջ մարդու համար շատ կարևոր ու կենսական է հողային ծածկույթը: Հայկական լեռնաշխարհի հողային ծածկույթը ստեղծվել է հազարամյակների ընթացքում՝ մայրական ապարների հողմահարման, բուսական ու կենդանական օրգանիզմների, միկրոօրգանիզմների, կլիմայի, ջրերի, ռելիեֆի ներգործության միջոցով, որտեղ …
Ազգագրական շրջաններ Ազգագրական է այն շրջանը, որտեղ ինքնատիպ են բնակչության կենցաղը, ավանդույթները, հագուստը, բարբառը և այլն: Հայաստանը բաժանվում է ազգագրական 8 շրջանի, որոնց սահմանները, սակայն, որոշ դեպքերում չեն համընկնում վարչաքաղաքական միավորների սահմանների հետ. Փոքր Հայք, Ծոփք-Աղձնիք, Տուրուբերան, Վասպուրական, Այրարատ, Սյունիք-Արցախ, …
Թոնդրակ լեռան անվան ստուգաբանությունը կապված է հայկական թոնիր(թոնդիր, թունդիր) բառի հետ:Թոնդրակ լեռնավահանը հայտնի է նաև Թոնդուրեկ, Ծաղկեո անուններով: Աշխարհագրական դիրքը Թոնդրակ կամ Թոնդուրեկ լեռնավահանը գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհի Հրաբխային բարձրավանդակի հարավային մասում կամ, ինչպես ասում են, Հարավային հրաբխային բարձրավանդակում, Ծաղկանց …
Ինչպես ցանկացած վայրի, այնպես էլ՝ Հայաստանի կլիման ձևավորվում է ընդհանուր և տեղային գործոնների ազդեցությամբ: Այդ գործոններից գլխավորներն են աշխարհագրական դիրքը, մթնոլորտի շրջանառության առանձնահատկությունները, ռելիէֆի բնոյթը: Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը ներառում է. 1. Հյուսիսային կիսագնդի միջին լայնությունները, 2. Միջերկրական, Սև և Կասպից …
Հայկական լեռնաշխարհն ունի հարուստ ընդերք: Անհիշելի ժամանակներից շահագործվել են Կողբի, Կաղզվանի և Նախճավանի (Նախիջևանի) աղահանքերը (հայկական աղբյուրներում դրանք սովորաբար հայտնի են «աղտք» անունով): Աղ հանդիպում է նաև երկրի այլ մասերում: Աղի նշանակալի հանքեր կային Աղձնիքում (Արզան գավառում), Տուրուբերանում (Մարդաղի և …
Ասիայի արևմտյան ընդարձակ հատվածը հայտնի է Առաջավոր Ասիա ընդհանուր անվամբ: Վերջինիս հյուսիսային սահմանագլխին` Անատոլիական սարահարթի և Իրանական բարձրավանդակի միջև տարածվում է լեռնային մի երկիր, որը վաղուց ի վեր կոչվում է Հայկական լեռնաշխարհ: Այստեղ է ձևավորվել և իր պետականությունը ստեղծել …
Հայկական լեռնաշխարհը, որ որոշ հեղինակների մոտ երբեմն կոչված է նաև Հայկական բարձրավանդակ կամ սարահարթ, տեկտոնական և նրա հետ սերտորեն կապված հրաբխային ուժերի հետևանքով վեր բարձրացած մի երկիր է, ֆիզիկաաշխարհագրական մի ուրույն շրջան: Հայկական լեռնաշխարհը գրեթե բոլոր կողմերից սահմանափակված է բարձրաբերձ …
Արագած – 4090 մ, Արագածի լեռնազանգված Կապուտջուղ _ 3906մ, Զանգեզուրի լեռնաշղթա Գազանուսար _ 3856մ, Զանգեզուրի լեռնաշղթա Նավասար _ 3829մ, Զանգեզուրի լեռնաշղթա Փարական _ 3828մ, Զանգեզուրի և Մեղրու լեռնաշղթաների հատման կետ Սիսկատար _ 3827մ, Զանգեզուրի լեռնաշղթա Ալուկ _ 3706մ, Զանգեզուրի …
Հայկական լեռնաշխարհի կլիմայական պայմանների բազմատեսակությունն իր խոր ազդեցությունն է թողել բուսական աշխարհի վրա’ այստեղ ևս առաջ բերելով խիստ բազբազանություն: Բուսականությունն այս լեռնային երկրում ուղղաձիգ գոտիներ է տալիս’ ըստ ծովի մակերևույթից ունեցած բարձրության: Ընդհանուր առմամբ Հայկական լեռնաշխարհի հողը բերի է: Երկիրը …
Սոսին գեղեցիկ ու հզոր ծառ է, որի բարձրությունը կարող է հասնել մինչև 50 մ։ Ապրում է մինչև 3000 տարի։ Հայտնի է նաև Տնջրի կամ Չինար անուններով։ Դեռ հին ժամանակներից Սոսին երկրպագում էին տարբեր ժողովուրդներ։ Սոսին հայերի մոտ նախաքրիստոնեական շրջանում համարվել …
Սևանը Հայկական լեռնաշխարհի մեծությամբ երրորդ (Վանա և Ուրմիո լճերից հետո), իսկ քաղցրահամ ջրերի պաշարով առաջին ամենամեծ լիճն է։ Ունի տեկտոնահրաբխային ծագում, գտնվում է ծովի մակերևույթից 1916մ (մինչև մակարդակի իջեցում) բարձրության վրա։ Այն շրջապատված է չորս հսկա լեռնաշղթաներով՝ Արեգունու, Սևանի, Վարդենիսի, …
Հայկական լեռնաշխարհն աչքի է ընկնում իր ջրային ռեսուրսների հարստությամբ: Այն առաջավոր Ասիայի գլխավոր ջրաբաշխն է, և իզուր չէ, որ Հին Միջագետքի սեմական բնակչության կողմից դեռ Ք.ա. 2-րդ հազարամյակում ստացել է Նաիրի, այն է «գետերի երկիր», անվանումը: Ուշագրավ է, որ այդ …
Բաժանորդագրվել
