Բնակչությունը:

Սյունիքի մարզի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից: Բնակչության ազգային կազմը և թիվը բազմիցս կտրուկ փոփոխություններ են կրել օտար զավթիչների արշավանքների ու ասպատակությունների հետևանքով:

Նոր և նորագույն ժամանակներում (Ռուսաստանի և ԽՍՀՄ կազմում) աշխարհագրական աննպաստ դիրքը և ռելիեֆային բարդ պայմանները խոչընդոտել են տնտեսության զարգացմանը: Տեղի է ունեցել բնակչության մշտական արտահոսք:

Դա է պատճառը, որ մարզի ընդարձակ տարածքում այժմ ապրում է ընդամենը 138,5 հազար մարդ (2017 թ.): Բնակչության խտությունը շատ ցածր է (31 մ/քկմ), զիջում է բոլոր մարզերին, բացառությամբ Վայոց ձորին:

Այդհանդերձ, կա մի ցուցանիշ, որով Սյունիքի մարզը գրավում է առաջին տեղը: Դա ուրբանիզացման բարձր մակարդակն է՝ 67%: Դրան համապաուտասխան էլ համեմատաբար շատ են քաղաքային բնակավայրերը: Դրանք 7-ն են՝ (Կապան, Գորիս, Սիսիան, Մեղրի, Քաջարան, Ագարակ, Դաստակերտ: Մարզի բոլոր քաղաքները երիտասարդ են: Դրանք քաղաք են դարձել 1930-ական թվականներից հետո:

Միայն Գորիսն է, որ քաղաք է եղել դեռևս ցարական իշխանթյան օրոք (1885 թ.): Կապանը (42640 մարդ (2016 թ.)), լինելով մարզկենտրոն, միաժամանակ արդյունաբերական, կրթական և մշակութային գլխավոր կենտրոնն է:

Մարզի մյուս կարևոր տնտեսական, կրթական և մշակութային կենտրոնը Գորիսն է (20342 մարդ (2016 թ.)), որը մարզի տարածքի նկատմամբ ունի աշխարհագրական բարենպաստ դիրք: Սիսիան (14856 մարդ (2016 թ.)) և Մեղրի (4245 մարդ (2016 թ.)) քաղաքները նախկինում եղել են համանուն վարչական շրջանների կենտրոններ: Մարզի մյուս քաղաքները հանքարդյունաբերության կենտրոններ են, որոնցից խոշորագույնը Քաջարանն է (7061 մարդ (2016 թ.)):

Անկախության տարիներին, ի տարբերություն ՀՀ այլ քաղաքների, Քաջարանից բնակչության արտահոսք գրեթե տեղի չի ունեցել: Յուրահատուկ պատկեր ունի մարզի տարաբնակեցումը, որը ճշտորեն կրկնում է տարածքի ռելիեֆային առանձնահատկությունները:

Գյուղական բնակավայրերը 127-ն են: Բայց դրանք մեծ մասամբ փոքր բնակավայրեր են (մինչև 500 բնակիչ) և տեղաբաշխված են խիստ անհավասարաչափ: Բնակավայրերի խտությունը մեծ է Սիսիան, Գորիս և Կապան քաղաքների մերձակա տարածքներում, Որոտան և Ողջի գետերի հովիտներում:

2300 մ-ից բարձր տարածքներում բնակավայրերը և մշտական բնակչությունը բացակայում են: Մարզի համեմատաբար խոշոր և հայտնի գյուղերն են Շինուհայրը (2479 մարդ (2016 թ.)), Տեղը (2287 մարդ (2016 թ.)), Խնձորեսկը (2026 մարդ (2016 թ.)): Մարզի մի քանի գյուղեր չունեն մշտական բնակչություն:

Տնտեսությունը:

Մինչանկախացման վերջին տասնամյակում Սյունիքի մարզի տնտեսությունը, հատկապես արդյունաբերությունը, բնական հարստությունների օգտագործման շնորհիվ արագ տեմպերով զարգանում էր:

Կառուցվել էին նոր ձեռնարկություններ, վերակառուցվել հները, որոնց միջոցով արդյունաբերությունը դարձել էր տնտեսության առաջատար ճյուղը: Այժմ նույնպես հանքարդյունաբերության գծով Սյունիքի մարզը հանրապետությունում առաջինն է: Այդ ճյուղի (մոլիբդենի և պղնձի խտանյութի արտադրության) խոշոր կենտուրոններ են Քաջարանը, Ագարակը, Կապանը:

Ներկայումս մարզը տալիս է ՀՀ արդյունաբերական արտադրանքի մոտ 18%-ը և այդ ցուցանիշով զիջում է միայն Երևան քաղաքին: Ընդ որում, մարզի արդյունաբերական արտադրանքի 85%-ը բաժին է ընկնում հանքարդյունաբերությանը:

Քաջարանի պղնձամոլիբդենային հանքավայրն աշխարհի խոշորագույններից է: Նրա բազայի վրա աշխատող Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը ՀՀ խոշորագույն ձեռնարկություններից է:

Անկախության տարիներին կառուցված և Սյունիքի տարածքով անցնող Իրան-Հայաստան էլեկտրահաղորդման գծի և գազամուղի շնորհիվ հանրապետության վառելիքաէներգետիկ ճյուղում մեծանում է մարզի նշանակությունը: Այստեղ է գտնվում ջրաէլեկտրակայանների երկրորդ կասկադը Հայաստանում՝ Որոտանը:

Մեքենաշինական և թեթևարդյունաբերական (Կապան, Գորիս, Սիսիան) ձեռնարկությունների մեծ մասը ներկայումս չի աշխատում կամ աշխատում է փոքր հզորթյամբ:

Մարզի սննդի արդյնաբերությունը հիմնականում ունի տեղային նշանակություն: Ապրանքային նշանակություն ունեն միայն մրգի պահածոները, գինիները (Մեղրի) և պանիրը (Սիսիան):

Ծրագրված է զարկ տալ նաև զբոսաշրջության զարգացմանը, որը պետք է հենվի մարզի պատմաճարտարապետական և բնական հուշարձանների օգտագործման վրա: Դրան նպաստում է նաև 2010 թ. շահագործման հանձնված 5,7 կմ երկարությամբ աշխարհի ամենաերկար «Տաթևներ» ճոպանուղին (առավելագույն բարձրությունը՝ 380 մ): Այն անցնում է Որոտան գետի կիրճով և Հալիձոր գյուղից հասնում Տաթևի վանական համալիր:

Սյունիքի մարզի բնական պայմանների բազմազանությունը պայմանավորում է նաև գյուղատնտեսության բազմաճյուղ բնույթ, չնայած, որ տարածքի միայն 68%-ն են գյուղատնտեսական նշանակության հողեր, այն էլ՝ հիմնականում որպես արոտավայրեր:

Վարելահողերը կազմում են գյուղատնտեսական հողահանդակների ընդամենը՝ 14%-ը: Գյուղատնտեսության զարգացմանը նպաստում են Սիսիանի և Որոտանի ջրանցքները, Սպանդարյանի, Տոլորսի և Շամբի ջրամբարները:

Մարզի ցածրադիր գոտում գյուղատնտեսության մասնագիտացման ճյուղերն են մերձարևադարձային պտղաբուծությունը (նուռ, թուզ և այլն) և խաղողագործությունը: Միջինլեռնային գոտում մասնագիտացման ճյուղեր են հացահատիկային տնտեսությունը և անասնապահությունը: Բարձրլեռնային չբնակեցված գոտին անասնապահական շրջան է:

Գյուղատնտեսթյան մասնագիտացման առումով նկատելի տարբերություն կա մարզի հյուսիսի և հարավի միջև: Հյուսիսում տիրապետում են լեռնա-տափաստաններն ու մարգագետինները և դրանց համապատասխան էլ՝ հացահատիկային տնտեսությունն ու անասնապահությունը: Հարավի համար ավելի բնորոշ են պտղաբուծությունը և ոչխարաբուծությունը:

Աշխարհագրական տարանցիկ դիրքը, բնական մեծ և բազմազան հարստությնները, որակյալ աշխատուժի առկայությունը, բնական ու պատմաճարտարապետական հուշարձանների մեծ քանակը, նոր ճանապարհների և ենթակառուցվածքների կառուցումը, ՀՀ-ի և Իրանի միջև տնտեսական կապերի զարգացումը մեծ հեռանկարներ են ստեղծում մարզի տնտեսության համալիր զարգացման համար: